Αστερισμοί Εννοιών

Το εννοιολογικό αρχείο, [που στη συνέχεια μετονομάστηκε σε “Αστερισμοί Εννοιών: ένα αντι-αρχείο κριτικών φωνών και δημιουργικών συνδέσεων με τις ψυχοθεραπευτικές πρακτικές και την κριτική ψυχολογία”] ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2022, όταν απευθύναμε ένα ανοιχτό κάλεσμα συμμετοχής σε ανθρώπους διαφορετικών ειδικοτήτων που ασχολούνται με την ψυχική υγεία και σε κοινωνικούς επιστήμονες με διαφορετικό επιστημολογικό προφίλ, προκειμένου να συμμετέχουν σε ένα e-βιβλίο, σαν ένα ανοιχτό και υπό διαμόρφωση αρχείο κομβικών εννοιών για μια δημιουργική-κριτική θεραπευτική πρακτική, υπό τη μορφή συλλογικού τόμου ελεύθερης πρόσβασης. Ακολουθώντας την παράδοση των εγκυκλοπαιδειών, των λεξικών, ή των τόμων που εννοιολογούν λέξεις-κλειδιά (ενδ. Parker, 2017· Thompson, Frisch & Ο’ Connor, 2016· Williams, 1985), αποδίδουμε έμφαση στον κριτικό προσανατολισμό και στην κριτική ψυχολογία/ψυχοθεραπεία. Το βιβλίο στην ολοκλήρωσή του επιθυμεί να αποτυπώσει τη ζωντανή πολυφωνική συζήτηση της κοινότητας των ελληνόφωνων θεραπευ(ρι)ών που πειραματίζονται στην πρακτική, με κριτική ευαισθησία στα θέματα πολιτικής, ανισοτήτων, ικανοτήτων, κοινωνικού φύλου, φυλής και τάξης, αλλά επίσης και όσων κοινωνικών επιστημόνων συνδιαλέγονται με ζητήματα κριτικής θεωρίας και δράσης.

Στο υπό εξέλιξη εγχείρημα το συντονισμό και την επιμέλεια ανέλαβαν ο Γιώργος Κεσίσογλου, κοινωνικός ψυχολόγος και συστημικός ψυχοθεραπευτής και η Κωστούλα Μάκη, κοινωνική ψυχολόγος και εικαστική ψυχοθεραπεύτρια. Αρχικά ορίστηκαν κάποια αναστοχαστικά ερωτήματα όπως τα παρακάτω:

• Ποιο είναι το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν οι κριτικές τάσεις στις ψυχοθεραπευτικές πρακτικές;

• Πώς χρησιμοποιούνται αυτές οι έννοιες δημιουργικά στη θεραπευτική πρακτική;

• Ποιες είναι οι διαμορφωμένες - ή/και υπό διαμόρφωση - κριτικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις που στέκονται στη θεωρία και την πράξη “αντί-”, “πλάι” αλλά και παραδίπλα στα “κυρίαρχα” είδη ψυχοθεραπείας;

Στη συνέχεια οι δύο επιμελητές δημιούργησαν έναν αρχικό κατάλογο με έννοιες-κλειδιά που θα μπορούσαν να περιληφθούν στο βιβλίο. Στο ανοιχτό κάλεσμα που στάλθηκε σε ανθρώπους και φορείς που ασχολούνται με την ψυχική υγεία με κριτικούς τρόπους προτάθηκαν
τα παρακάτω:

• η δημιουργία σύντομων κειμένων (500-1000 λέξεις), τα οποία θα πραγματεύονται μια έννοια από τις ακόλουθες που προτείνονται
  

• να προτείνουν κάποια έννοια την οποία επιθυμούν να αναλάβουν και δεν βρίσκεται στον αρχικό κατάλογο εννοιών που προέκυψε

• οι επεξεργασίες των εννοιών να τέμνουν εγκάρσια τον περιορισμένο χώρο του δοκιμιακού – ακαδημαϊκού αλλά και του εγκυκλοπαιδικού λόγου

• το ενδιαφέρον να φιλοξενηθούν υβριδικά κείμενα, συμμείξεις αφηγήσεων, ιστοριών και (αντι)θέσεων, τα οποία θα χαρτογραφούν ένα “λοξό” πεδίο, απέναντι στους κυρίαρχους ψυχο- λόγους και πρακτικές της “θεραπείας”

• η θέση που υποστηρίζει πως οι αφηγηματικές συνθέσεις θεωρίας και πράξης στις διάφορες ψυχοθεραπευτικές πρακτικές είναι διλημματικές και υπό συνεχή διαμόρφωση, ιδιαίτερα μετά από τις αλλαγές που έχουν συμβεί σε προσωπικό, κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό επίπεδο μετά την έναρξη της Πανδημίας και σε έναν κόσμο όπου οι κρίσεις εμπλουτίζονται καθημερινά (Πόλεμος, ανισότητες, συνεχόμενη οικονομική κρίση)

• η ανάγκη να δημιουργηθεί ένας χώρος στον οποίο να μπορέσουμε να συνομιλήσουμε για τα όρια και τις προοπτικές των κριτικών ψυχοθεραπειών σε όλη τη συνθετότητά τους και πέρα από μια αφήγηση που γίνεται με όρους ομοιοτήτων ή διαφορών

• οι συμβολές όσων συμμετέχουν να συνθέτουν δημιουργικά (δι)επιστημονικές θεωρίες/βιβλιογραφίες με τη χρήση παραδειγμάτων (κλινικών βινιετών ή άλλων), αλλά και ιστορικών γενεαλογιών σχετικά με τις λέξεις-κλειδιά

• η ανάγκη για πειραματισμό και ανοιχτότητα, καθώς και η συμμετοχή των φωνών των άμεσα ενδιαφερόμενων, των μη-ειδικών, των δημιουργικών πνευμάτων.

Μετά την εκδήλωση αρχικού ενδιαφέροντος προτάθηκε από τους επιμελητές η δημιουργική αξιοποίηση εκ μέρους των συγγραφέων των παρακάτω παραμέτρων:

1) την καταγραφή του θεωρητικού ορισμού της έννοιας (σύμφωνα με τις δικές τους αναφορές και μέσα από μια κριτική οπτική)

2) τη μεταφορά του αναστοχασμού και του βιώματος των ίδιων των συγγραφέων που θα συμμετέχουν

3) αναφορές (όσο γίνεται) στην ιστορική πλαισίωση/γενεαλογία της έννοιας

4) τη δυνατότητα αναφοράς κάποιας κλινικής βινιέτας/περίπτωσης ή ένα προσωπικό περιστατικό ως παράδειγμα για την κατανόηση της έννοιας.

Μέχρις στιγμής στην προσπάθεια αυτή ανταποκρίθηκαν πολλές
συλλογικότητες, φορείς και επιστήμονες με διαφορετικά ερευνητικά ενδιαφέροντα από τον χώρο των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Κάθε άτομο στην ομάδα ανέλαβε τη συγγραφή μιας ή περισσότερων εννοιών.

Στους συγγραφείς της ομάδας περιλαμβάνονται οι εξής:

• Από Κοινού (Δέσποινα Κορρέ/ Γεωργία Κορρέ/ Κυριάκος Μποτώνης, Δανάη Κοκορίκου)

• Σοφία Αλεξοπούλου και Αντωνία Παυλή

• Κωνσταντίνος Αργυρίου

• Δήμητρα Γαβριηλίδου

• Αθηνά Γαλίκα

• Ευγενία Γεωργάκα

• Δήμητρα Γεωργιάδου

• Βασιλική Γιαννάκη

• Μανώλης Δαφέρμος

• Άννα Εμμανουηλίδου

• Ελένη Ευθυμιάδου

• Τάσος Ζήσης

• Δίκτυο Ανθρώπων που Ακούνε φωνές

• Παύλος Ζαρογιάννης

• Κέντρο Ψυχικής Υγείας Αγρινίου

• Χριστίνα Ιωάννου

• Σαλίνα Καραβέλα

• Μαριλένα Καραματσούκη

• Χλόη Κολύρη

• Γιώργος Κεσίσογλου

• Αλέξανδρος Κιουπκιολής

• Στυλιανή Κοντογιάννη

• Διονυσία Κούτση

• Βάλια Κουβάκη

• Θανάσης Λάγιος

• Βάσια Λέκκα

• Κωστούλα Μάκη

• Αθηνά Μίχα

• Νίκος Μποζατζής

• Στάθης Παπασταθόπουλος

• Χριστίνα Πανταζή

• Μαρία Περπιράκη

• Προγράμματα Προαγωγής Αυτοβοήθειας (Φοίβος Ζαφειρίδης, Σωτήρης Λαϊνάς, Μανώλης Χαλεπούδης, Αλέξανδρος Γεωργίου, Κική Δημητριάδου, Εύη Αδαμοπούλου, Βαλεντίνα Δημητριάδου, Κατερίνα Σουρλατζή)

• Ελευθερία Ράλλη

• Ιωάννα Ρεβίθη

• Χριστίνα Σαχπασίδου

• Κατερίνα Σεργίδου

• Χριστίνα Σφίρκου

• Λία Φίγγου

• Δημήτρης Φιλοκώστας

• Κατερίνα Φλωρά

• Δήμητρα Χασιώτη

Για τη συλλογική προετοιμασία των κειμένων, έχουν ήδη υλοποιηθεί τρεις διαδικτυακές συναντήσεις με την ομάδα στις οποίες:

• τα μέλη γνωρίστηκαν μεταξύ τους

• μοιράστηκαν το πώς φαντάζονται το εγχείρημα και τη συμμετοχή τους

• συζήτησαν για τις έννοιες που έχουν αναλάβει

• προέβησαν στον σχολιασμό μιας από τις έννοιες που θα περιλαμβάνονται έτσι όπως αποτυπώθηκε (η έννοια της εποπτείας)

• συμφωνήθηκε η παραγωγή ενός τακτικού newsletter με τις έννοιες που ολοκληρώνονται, αποσκοπώντας στη διάχυση του εν εξελίξει έργου αλλά και στη διεύρυνση του διαλόγου με ανατροφοδότηση από τους παραλήπτες του newsletter.

Τα μέλη της ομάδας και οι επιμελητές συμφωνούν ότι ενδιαφέρονται να αποτυπωθεί η συμπλοκή κειμένων όπου το προσωπικό αλληλοδιαπλέκεται με το ψυχο-πολιτικό. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο η θεραπεία θεωρείται μέσα στα πλαίσια όπου συμβαίνει, αλλά την ίδια στιγμή τα πλαίσια αντιμετωπίζονται ως μέρη της ανθρώπινης εμπειρίας, όπως και της ίδιας της συγγραφής. Ανάμεσα στις προθέσεις μας είναι η προβολή του αναστοχαστικού εγώ/εμείς, αλλά και η διατήρηση μιας κριτικής θεωρητικής απόστασης, η οποία όμως θα θίγει την πολιτική διάσταση της κάθε έννοιας που θα προβάλλεται. Η ιστορικότητα των εννοιών που θα συμπεριληφθούν δεν θεωρείται αυθύπαρκτη, ούτε συμπεριλαμβάνεται μέσα από μια ουσιοκρατική συλλογιστική. Αντίθετα, μας ενδιαφέρει να εντοπίσουμε την ιστορικότητα των εννοιών και να δούμε πώς αυτές οι έννοιες εφαρμόζονται στις ψυχοθεραπευτικές πρακτικές και στην ευρύτερη κριτική ψυχολογία.

Διαπιστώνουμε ήδη ότι αυτή η προσπάθεια και ο διάλογος θα παραμείνουν ανοιχτοί ακόμα και μετά την ολοκλήρωση του βιβλίου. Κι αυτό γιατί όχι μόνο πολλές έννοιες που θα θέλαμε να συμπεριληφθούν παραμένουν εκτός γιατί δεν βρέθηκαν άτομα να τις αναλάβουν, αλλά κυρίως γιατί όσοι/ες συμμετέχουμε αντιλαμβανόμαστε ότι στις προθέσεις μας είναι κομβική η δημιουργία και η διατήρηση ενός ανοιχτού διαλογικού συνεργατικού πεδίου, όπου θα μπορούμε πολυσυλλεκτικά να συνομιλούμε με όρους κριτικούς και να παρακολουθούμε την εκ νέου νοηματοδότηση των εννοιών στις επαγγελματικές μας πρακτικές και στην καθημερινότητα. Έτσι η ανάδειξη των διαφορετικών φωνών που θα προκύψουν είναι για όλη την ομάδα εξαιρετικά σημαντική. Στην προσπάθεια που γίνεται τα κείμενα θα λειτουργούν ως ένα ανοιχτό αντι-αρχείο απέναντι στα συμβατικά λεξικά της ψυχολογίας, καθώς και ως ένας ανοιχτός διάλογος και χώρος επικοινωνίας, ώστε στο μέλλον να διατηρηθεί η ομάδα και να εμπλουτιστούν οι συμμετέχοντες/ουσες και οι έννοιες-κλειδιά. Κρίνουμε πως οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους θα πλαισιωθεί κάθε έννοια ανοίγει τον κριτικό διάλογο παρά στοχεύει στο να δοθούν οριστικές απαντήσεις ή να δημιουργηθεί ένα κλειστό σύστημα ψυχολογικών θεωριών και πρακτικών. Καθώς θα συγκεντρώνονται τα κείμενα θα σχηματίζονται νέοι τρόποι αλληλεπίδρασης μεταξύ τους και θα δημιουργείται ένας κριτικός διαθεματικός και διεπιστημονικός χάρτης σε εξέλιξη για τα πεδία της κριτικής ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας.

Παρακάτω μπορείτε να δείτε τις έννοιες που θα περιλαμβάνονται στον συλλογικό τόμο:

gaslighting, misgendering, sex, αλλαγή, Αναπηρία, αναπλαισίωση, ανάρρωση, Αναστοχασμός, ανδρισμός (ηγεμονικός), ανθρωπιστική ψυχοθεραπεία, απεξάρτηση, αποασυλοποίηση, αποϊδρυματοποίηση, αποικιοποίηση, ασυνήθιστες πεποιθήσεις, Ατομικισμός, αυθεντία, αυτοβοήθεια, Αφήγηση, βία (έμφυλη), Βιοπολιτική, Γενεαλογία, γονεϊκός ρόλος, δημιουργική γραφή, Διαγνώσεις, διάγνωση, διαθεματικότητα, διαλογικότητα, διαταραχές αγωγής, διαφορά, διλήμματα, Δομές ψυχικής υγείας/ Ανοιχτές Δομές Ψυχικής υγείας, δυσφορία, δυτικισμός, εαυτός, εικαστική ψυχοθεραπεία, εκπαίδευση, Ελευθερία, εξαρτήσεις, εξαρτήσεις και επιλογή, εξάρτηση, εξουσία, επανένταξη, επιθυμία, Επικοινωνία, επιστημολογία της ψυχολογίας, Επιτελεστικότητα, εποπτεία, εφηβεία, Ηγεμονία, ηγεσία, ηθική, θεραπευτικοί οργανισμοί στις εξαρτήσεις, θηλυκότητα/ες, ιδεολογία, κανονικότητα, καρναβάλι, κατασκευές/κοινωνικός κονστρουξιονισμός, Κοινά, κοινότητα, κοινοτικές σχολικές παρεμβάσεις, κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία, (ριζοσπαστικός) κονστρουκτιβισμός, κουήρ, Κρίση, κριτική, κριτική εκπαίδευση, κριτική συνειδητοποίηση, κριτική ψυχολογία, Λευκότητα, μαρτυρία, μετασχηματισμός, Μητρότητα, Μοναξιά, νεοφιλελευθερισμός, νευρώσεις, ομάδες αυτοβοήθειας/αλληλοβοήθειας, οράματα, οριενταλισμός, Οριοθέτηση, ουδετερότητα, Παιδί, παιδική ηλικία, Πανδημία, παράνοια, πένθος, Πολιτική, πολυφωνικότητα, πρακτική, Προκατάληψη, Πρόληψη, ρίζωμα, στίγμα, συμμετοχική έρευνα δράσης, συμφιλίωση, συν-αίσθημα, συστημική, σχέση θεραπευτή/θεραπευόμενου, Σχιζοανάλυση, σώμα (-ικότητα), Τηλε-θεραπεία, τρανς-, Υποκείμενο, φεμινισμοί, Φροντιστής, Φύλo, φύλο/ιστορία, Φωνές, Χρήστες/Λήπτες υπηρεσιών ΨΥ, Χώρος, Ψυχαναγκασμοί ψυχιατρικοποίηση, ψυχοθεραπεία και νεωτερικότητα, ψυχοκοινωνικά προβλήματα, ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, ψύχωση

Ακολουθούν κάποια σχόλια από κάποια μέλη της ομάδας σχετικά με το πώς βλέπουν το εγχείρημα:

Share